Адууны явдал

Адууны бүх явдлыг угийн ба сурсан гэж хоёр бүлэг болгон ялгадаг. Адуунд угаас байсан бөгөөд хүмүүсийн оролцоогүйгээр анх бий болсон явдлыг угийн гэнэ. Харин зориуд сургах журмаар бий болгосон явдлыг сурсан гэнэ. Угийн явдалд гэлдэргээ, хатир, цогио, жороо орох бөгөөд сурсан явдалд испани гэлдэргээ, испани хатир, пассаж, пьяфе зэрэг явдал орох ажээ. Адууны явдлыг задлан үзэхдээ хөлөөрөө газар тулах үе, хөлөө нугалах, хөлөөрөө газар явах /хөлөө урагш зөөж тавих/ үеийг ялгадаг. Газар тулах үед хөл нь газар цохих учир ямагт чимээ сонстоно. Хөлөөрөө газар тулах явдал олон янз байж болох бөгөөд үүнд зогсож байх үед 4 хөлөөрөө газар тулж байдаг, гурван хөлөөрөө /жишээлбэл буруу талын урд хөл ба хойд хоёр хөлөөрөө/ газар тулах, хоёр хөлөөрөө газар тулах /жишээ нь зөв талын урд хөл, буруу талын хойд хөл хоёроор буюу эсхүл буруу талын урд хөл, зөв талын хойд хөлөөр/, нэг хөлөөрөө тулах явдал бас бий. Хурдан явах үедээ адуу агаарт хөөрөх явдал заримдаа гарах бөгөөд түүнийг газраас хөндийрөх үе гэж нэрлэдэг. Адуу хичнээн хурдан явж байвал газар тулах цэг төчнөөн цөөн шаардагдана. Адууны ердийн явдлыг ийнхүү тодорхойлдог.
Гэлдэргээ: Адууг гэлдэрч явах үед 4 хөлөөрөө газар цохих чимээ нь дараалан сонстоно. Гэлдрэх үед буруу талын урд хөлөө урагш зөөхийн хамт даруй зөв талын хойд хөлөө зөөж тавиад дараа нь зөв талын урд хөлөө урагш зөөхийн хамт буруу талын хойд хөлөө урагш зөөх зэргээр хөлөө зөөж тавьдаг. Жирийн алхлан гэлдрэх үед адууны хойд хөл нь урд хөлийн мөр дээр байдаг. Уналгын адуу секундэд 1,8 м хурдтай гэлдрэх ба алхааны урт 160-180 см болно. Одоо үеийн хүнд ачааны үүлдрийн том биет адуу секундэд дөнгөж 0,8-1 м хурдтайгаар гэлдэрнэ.
Хатир бол буруу талын урд хөл ба зөв талын хойд хөлийг зөв талын урд хөл ба буруу талын хойд хөлтэй ээлжлүүлэн зөөж тавихыг хэлнэ. Мөн хурдан хатирах үед хойд хөл нь урд хөлийн мөрнөөс урагш  гарч гишгэдэг бөгөөд хөлөө диагональ маягаар ээлжлүүлэн зөөж тулахынхаа хооронд адуу агаарт хөөрдөг, өөрөөр хэлбэл газраас хөндийрдөг юм. Заримдаа хатир өөр өөр байна. Үүнд хатирч яваа адууны бөгсөн бие нь жороо адууных шиг дайвалзах, адууны хойд хөл нь урд хөлнөөс хол алхаатай байх буюу эсвэл урд хөл нь хойд хөлөөс хол алхаатай байх нь бий. Задгай хатиртай адуу хатирахдаа урд хөлөө хагд үеэр нь ихэд нугална. Адуу хатирах үедээ яг л диагональ байдлаар тулахгүй байх ба дөрвөн хөлийн нь газар буху чимээ тус тусдаа сонстоно. Тийм хатирыг амьдрал дээр ялгаж өөрөөр нэрлэдэг.
Адуу газраас хөндийрөхгүйгээр ойрхон гишгэж аажуухан хатирахыг шогших гэнэ.
Жороо. Жороолох үедээ адуу диагональ байдлаар тулдаггүй, харин өрөөсөн талынхаа хөл дээр, тухайлбал буруу талын урд, хойд хөл ба зөв талын урд, хойд хөл дээр ээлжлэн тулж явдаг. Жороо адуу хөлөө маш хурдан зөөж тавьдаг болохоор тэдгээрийн рекорд хурд нь хатирч адууныхаас илүү байж болох юм.
Цогио бол адуунд хамгийн тохиромжтой, хамгийн хурдан явдал. Адуу цогих үед туурай нь газарт бууж байгаа дараалсан гурван чимээ сонсогдоно. Энэ нь дараах байдлаар дараалдаг. Үүнд эхлээд хойд жишээлбэл буруу талын хойд хөл дээр тулж, дараа нь баруун талын диагональ, өөрөөр хэлбэл буруу талын урд хөл ба зөв талын хойд хөл дээр тулах дараа нь зөв талын урд хөл дээр тулах бөгөөд түлхэлт хийн үсэрч газраас хөндийрөөд буухдаа эхлээд буруу талын хойд хөл дээрээ тулах зэргээр дараална.

А.Дөл