Уяач Д.Гантулга: Хэдэн жилийн дотор уяаны арга барил их өөрчлөгдсөн байна

Завхан аймгийн Нөмрөг сумын уугуул, уяач Д.Гантулгатай хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Хурдан морьтой холбогдсон түүхээс яриагаа эхэлье?
-Манай аав Завхан аймгийн Нөмрөг сумын Дархан-Уул багийн гаралтай хүн. Аймаг, сумын баяр наадмаас 11 айраг, түрүү хүртсэн өдгөө нас сүүдэр 70 хүрч байгаа буурал уяач байна. Би айлын ууган хүү, удам залгасан. 1990-ээд оны эхэн үеэс морь уяж эхэлсэн. Миний хээр даага 1991 онд сумандаа аман хүзүүдэж, халиун азарга түрүүлж анхны айраг, түрүүгээ амсаж байлаа. Дараа нь 1993 онд миний халиун азарга Нөмрөг сумын 70 жилийн ойд айрагдаж, хээр хязаалан түрүүлсэн.
-11 айраг, түрүүний эзэн аавын тань ямар хурдан буянгууд байсан бэ?
-Хар морь, жороо хул морь байлаа. Надад өгсөн халиун азарга жороо хул морины төрсөн дүү нь байгаа юм. Мөн сартай хүрэн морь, бор морь байсан. Аавынхаа уясан морьдыг би нэг их унаагүй ээ. Манай дүү нар унаж байсан. Би чинь доороо гурван бүстэй дүүтэй хүн.
-Удам дамжсан уяач унаган адуугаараа л наадаж байна уу?
-Тиймээ. Хурдан хээр морь өвөг эцгийн адууны угшилтай. Халиун азарга болохоор манай аавын талын угшлын адуу. Нөмрөг сум байгуулагдсаны 70 жилийн ойгоор миний халиун азарга айрагдаж, хээр үрээ маань түрүүлж байлаа. Мөн аймгийн 70 жилийн ойгоор хээр үрээ, халиун азаргатайгаа очиж хээрийгээ наймаар давхиулж байсан. Халиун азарга суманд айрагдчихаад очсон болохоор 15-аар ирсэн.
-Халиун азарга дааганаасаа уягдсан уу?
-Соёолон азарга тавиад л уяж эхэлсэн. Эцэг нь жороо хул азарга, эх нь цагаан халиун гүү байсан юм. Манай аав чинь Завхан дотроосоо морь, гүү их худалдаж авна. Аавын хар морь гэхэд Тэс гаралтай адуу юм билээ. Түүний угшлын гүүнүүд манайханд одоо ч бий. Манай хоёр бүстэй дүү одоо ид морь уяж байна. 2000 оноос хойш морьд нь сайн давхиж байгаа. Хамгийн бага дүү сүүлийн 2-3 жилд Завхан тойрсон бүх ойд очиж айраг, түрүү олныг авлаа. Хар морины угшлын бор үрээ дааганаасаа соёолон хүртлээ айрагдсан. Наана нь Сонгино талаас авсан бас нэг улаан хээр үрээ бас давхиж байна лээ. Зүүн зүгээс ч гэсэн хэд хэдэн адуу авсан нь сайн давхиж байгаа гэсэн. Миний хувьд 1997 онд Түдэвтэй сумын 70 жилийн ойгоор халиун азаргаа айрагдуулснаас хойш морь уяагүй дээ.
-Морь уяхаас татгалзах шалтгаан байв уу?
-Би хоёр охинтой. Хүүхэд шуухад сургууль соёлд явах гээд төв бараадахаас аргагүй болсон. Тэгээд 2008 онд сумандаа ирж төвхнөөд уяаныхаа ажилд эргэн орж байна даа. Хэдэн жилийн дотор уяаны арга барил их өөрчлөгдсөн байна. Хаа сайгүй тэжээдэг болчихож. Ер нь уяа нарийн болсон байна шүү. Тэгээд ямар сайндаа сүүлийн үеийн залуусын жишгийг дагаж Увсын Зүүнхангайгаас азарга авч гайгүй угшилтай гүүнүүдээ хураалгасан. Ирэх жилээс төлийг нь уяна даа.
-Амжилт хүсье. Ярилцсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл №54