Сумын Алдарт уяач Ц.Ууганбаяр: Улсынхаа торгон хил дээр морио уяж уралдуулдаг

Завхан аймгийн Тэс сумын уугуул, сумын Алдарт уяач Ц.Ууганбаяртай хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Хурдан морьтой холбогдсон түүхээс яриагаа эхэлье. Магадгүй олонх зочны маань адил удам дамжсан уяач байх?
-Манайхан морь гэхээсээ илүү бөх сонирхдог улс. Өвөө маань улсын начин Цэвээн гэж хүн байдаг. Намайг анх морь уяхад аав “манай удамд уяач байхгүй. Мал зовоохын нэмэр, хэрэггүй” гээд хориглож байсан ч удаатай. Гэсэн ч би өөрийнхөөрөө зүтгэж 2001 оноос унаган хар үрээгээ уяж эхний хэдэн жил айраг битгий хэл, хорь дотор ч давхиулж чадаагүй. Тэглээ гээд шантралгүй уясаар байгаад сүүлийн хэдэн жил л морьд маань сайн давхиж байна. Морьд давхиад ирэхээр нөгөө хориглоод байсан хүмүүс “одоо тэнд наадамтай гэнэ. Миний хүү явах уу” гээд л мэдээ дуулгаж, өөрсдөө ч гэсэн дуртай болсон байна лээ.
-Адуу гэдэг амьтны бусад малаас ялгарах давуу тал нь л тэр. Анхны айргаа ямар наадмаас хэдэн онд амсаж байв?
-2009 онд Баян-Уул багийн наадамд хар даагаа түрүүлгэж анхны медалиа авч байлаа. Тэр хар даага миний анх уяад давхиулж чадаагүй хар үрээний төл байгаа юм. Зун нь сумын 50 жилийн ойд айрагдаад, давхар уяагаар эрдмийн баярт айрагдсан. Дараа жил нь шүдлэндээ Увс аймгийн Зүүнхангай сумын уяадчын холбооны 10 жилийн ойд түрүүлээд, хязаалан хавраа бооцоот уралдаанд түрүүлж Тэс, Баянтэс сумын наадамд дахиад түрүүлсэн. Хязаалан жилээ гурав түрүүлсэн юм байна.
-Төл нь ингэж хурдлахыг бодоход эцгийнх нь эвийг олсон бол давхихаар л байж дээ?
-Тэгэх л байсан байх. Төл хар үрээ нь соёолондоо суманд түрүүлээд, Баянтэсэд болсон хоёр уралдаан, Сонгинод болсон Буяндоржийн наадамд гурвууланд нь айрагдсан.Өнгөрсөн жил хавчиг морь сумын наадамд аман хүзүүдээд, Завхан аймаг байгуулагдсаны 90 жилийн ой баруун бүсийн даншигт 35-аар давхилаа. 310 морь мордсон шүү дээ.
-Ууганбаяр уяачийн урмыг тэтгэдэг өөр ямар хүлгүүд байна?
-Дорнодын Эрээнцаваас Доржрагчаа гэдэг найзаасаа хар халзан даага авч хаврын бооцоот уралдаанд түрүүлгээд зун нь Тэс болон Баянтэс суманд түрүүлгэж, манай сумын цагдаагийн 15 жилийн ойд айрагдуулсан. Шүдлэндээ дөрөв аман хүзүүдсэн.
-Томоохон наадмуудад оролцож байна уу?
-Өнгөрсөн жил аймгийнхаа 90 жилийн ойд очсон. Уг нь хар морь арван хэдээр нэлээд удаан явсан шүү. Айрагдаагүй ч том наадамд хүлэг, хүн хоёр тоосонд нь хутгалдаж их зүйл сурдаг юм билээ.
-Аймгаасаа алслагдсан учраас тэр болгон яваад байх хүндрэлтэй биз?
- Аймгийн төвөөсөө 300 гаруй км алслагдсан хилийн сум шүү дээ. Тэр болгон ирж уралдахад хүндрэлтэй. Гэхдээ бид хэцүү гэж халшралгүй ирцгээдэг. Сумын уяачдын холбооныхон ярьж байгаад нутагтаа сайн давхисан морьдоо нэгдсэн зохион байгуулалтайгаар гадагшаа авч явж уралдахаар болсон. Энэ жилээс ажил хэрэг болох байх.
-Сүүлийн үед залуучууд төв суурин газар бараадах нь элбэг болж. Баруун хязгаарт байдал ямар байна?
-Бид өөрсдийн амраа бодоод аймгийн ойр нүүж ирээд морио уралдуулж болно. Гэхдээ бид улсынхаа торгон хил дээр амьдардаг хүмүүс шүү дээ. Бид нүүгээд явчихвал нутаг орон минь яах билээ. Аав ээжийн минь ариун голомт өсч, төрсөн нутгаа бид үр хойчдоо үлдээхгүй бол энд хэн үлдэх юм. Ийм сэтгэлтэй байдаг учраас бид газрын хол, байгалийн хатуугаас халшралгүй нутаг орондоо морьдоо уядаг. Миний хувьд улсын наадамд уясан морио уралдуулах юмсан гэж мөрөөдөж явдаг хүн. Заавал түрүүлж, айрагдах албагүй, төрийнхөө наадамд тоосыг нь өргүүлчихвэл уяач гэж явсны хэрэг гарна шүү дээ.
-Мөрөөдөл нь биелэх болтугай. Ярилцсанд баярлалаа.

"Тод магнай" сэтгүүл Завхан аймгийн тусгай дугаар