Алгуй улаан цавын домог

Буддын шашны бурангуй хуурамч номлолд ард түмнийг мунхруулсан дээр үед юм гэнэ. “Чонон нүдэт” хочтой, нутаг усандаа нэр муутай, ном эрдэм тун тааруухан Чогров маарамба гэгч ганц бие лам олонд нэрд гарсан сүрхий лам болох юм сан гэж олон жил бодсон ч онцгой юмгүй хоног өдрийг өнгөрөөсөөр байжээ. Тэгтэл “Олгой улаан цав” гэдэг онгон савдаг орогносон  нэг газар байдаг гэнэ. Олон лам хувраг очоод ороолон савдгийг нь дарж чадаагүй гэж олны ам дамжсан үг сонсов. Нэр төрд дуртай Чогров маарамба нэг өдөр тэр ууланд очсонд үнэхээр олгой шиг улаан хүрэн өнгөтэй өндөр уул дайралджээ. Хад асга нь хачин олон нүх сүв болсон, хөл тавьсан газраас хөвөрсөн урт могой гулалзсан, хүмүүсийн ярьдаг савдгийн орон байж мэдмээр газар байж гэнэ.
Чогров маарамба заяа тэтгэх газар мөн бололтой гэж бодоод “Олгой улаан цавын онгон савдгийг дарахаар ирлээ” гэж ойр хавийн айл амьтнаар зар тарааж, сүсэгтэн олныг ятган сүм дуган бариулж сүржигнэн суудаг болж гэнэ. Гэтэл Олгой улаан цавын агуй хадаар оромж хийн ойр холын баячуудын адуу малыг хошуу дамжуулан амьдардаг шилийн нэгэн сайн эр байжээ. Шилийн сайн эр баяд ноёдын сүргээс тасалсан малаа бартаа ихтэй жалганд нууж байгаад харанхуй шөнөөр харь хол хөөж аваачдаг байсан болохоор адуу малаа ор сураггүй алдсан баячууд Олгой улаан цавыг ороолон савдагтай гэж олонд цуу тараасаг юм санжээ.
Шилийн сайн эр алсын хошуунд адуу малаар арилжаа наймаа хийж яваад замын айлаар буусан чинь Олгой улаан цавын онгон савдгийг дарахаар онцгой сүрхий эрдэм чадалтай нэгэн лам ирсэн тухай сонсоод яаран ирэхэд үнэхээр Олгой улаан цавын хад чулууг доргиосон хэнгэрэг цангийн дуу өөдөөс нь угтаж гэнэ. “Одоохон холдуулж авахгүй бол онгон савдаг нэр маань олонд илрэх аюулд орно” гэж бодоод оройхон шиг орогнодог агуйгаасаа гарч явтал гүнзгий хавцалд барьсан багахан дуган дайралдаж  хэнгэрэг цангийн дуу хэц хадыг цуурайтуулж байна гэнэ. Сайн эр ламыг эндээс тонилгох ямар арга хэрэглэхээ амархан бодож олжээ. Өнгөрөгч өвөл нь нутгийн баяны сэтэртэй хөгшин буур саахалтынхаа залуу бууртай ноцолдож байгаад хэмхчүүлж үхсэн юм санж. Тэр үхсэн буурын толгойгоор ламыг айлгая гэж бодоод толгойг олж соёо, шүдийг нь улаанаар будаж, нүдэнд нь ногоон өнгийн шавар чихэж, шар зосоор хамар самалдгийн ясыг будаж, хүзүүний ясыг хэлхэн бэхэлжээ. Орой болонгуут дуганы гадаа иртэл лам ганцаараа хоолоо идэж байгаа бололтой байж гэнэ. Мань эр “Чонон нүдэт Чогров маарамба чи байна уу. Гараад ир” гэж сүртэй гэгч хашгирч гэнэ. Өвгөн лам өндөсхийн цочсоноо хэнгэрэг цангаа авч ном тарни уншиж, дамар тачигнуулаад л сүржигнэж гарч. Тэгэхээр нь дуганых нь үүдийг нээж буурынхаа будаж янзалсан толгойг цухуйлган “Олгой улаан цавын онгон савдаг би байна. Одоохон эндээс холдохгүй бол орхимжтой чинь хамж аваад залгина шүү” гэж шүд амыг нь арзагануулан хөдөлгөж хэлэхэд “Аягын чинээ шүдтэй аварга могой намайг ороох нь” гэж айхдаа ламын нүд орой дээрээ гарч, ам нь ангагнаж муухай хашгираад муужран унаж гэнэ. Үүнээс хойш үнхэлцгээ хагартал айсан лам үүгээр дахин үзэгдээгүй юм гэдэг. Олгой улаан цав гэж нэрлэхээс цээрлэж, өөрчлөн Алгуй гэх болсон аж.
Энэ газар Өмнөговь аймгийн Цогт-Овоо сумын төвөөс баруун хойд зүгт оршдог .
“Домог-3” номоос...