“Залуу” Алдарт Жаажаа

Ханбогд сумын төвөөс зүүн тийш 50км яваад Алаг баянгийн уулнаа очно. Энэ хавийг Баян баг хэмээн нэрийдэх бөгөөд  1933 онд “Сүж бор овоогийн баг” нэртэйгээр  анх байгуулагдаж байжээ. Ханбогд сумын хамаг сайн уяачид цугласан Гавилууд багтай залгаа орших тус багаас  Тоомск халзаны эзэн Зулзган Дамбадаржаа, Ороо харын эзэн Сэрээтэр нараас эхлээд Адилбиш, Гомбожав, Равжаа нарын сайн уяачид олноор төрөн гарсан байдаг. Одоо уншигч танд танилцуулах эрхэм бол нас ахмад ч харьцангуй сүүлийн үеийн уяач. Морин уралдаан идэвхижиж мэргэшлийн чиг хандлагатай болсон энэ цаг үед аймгийн баяр наадмаас хоёр жил дарааллан айраг хүртэх амаргүй. Харин Д.Банди хонгор үрээгээ тийн хурдлуулж залуустаа үлгэрлэж чаджээ.

Хурдан хонгорын эзэн Дансалын Бандийг нутаг нугынхан нь Жаажаа хэмээн авгайлна. Тэрээр 1942 онд төрж, ухаан орсон цагаас эхлэн 1992 оныг хүртэл галбын говийн чимэг ганган улаан тэмээгээ маллан, ашиг шимийн  аваргаар тодорч, Засгийн газрын хүндэт жуух бичгээр  шагнуулж байжээ. Сумын гурван удаагийн аварга малчин Д.Банди нутгийн олноо төлөөлж, аймгийн депутатаар /1984 онд/ сонгогдож байсан удаатай. Ийн залуу идэр насаа нүүдэлчин монголын ахуй соёлын илэрхийлэл болсон мал аж ахуйг хөгжүүлэхэд зориулсан түүнийг нутгийнхан нь “Галбын улаан тэмээг гурван түм хүрэхэд Жаажаагийн оруулсан хувь нэмэр ихээ“ хэмээн урам хайрлах. Нэгдэл нийгэм тарснаас хойш ч малынхаа захаас холдож төвдөөгүй буурал малчин сүүлийн жилүүдэд морь уяхад суралцан нутгийн залуус, дүү нартай нийлэн хол ойрын наадамд оролцох болсон бөгөөд амжилт арвин сайхан наадаж байгааг дуулгахад таатай байна. Түүний нэртэй бор, хонгор зүсмийн морьд, хоёр хонгор азарга нь өөрийн сум болоод Дорноговь аймгийн Хөвсгөл, Хатанбулаг, Мандах зэрэг сумдад айрагдаж түрүүлсэн нь цөөнгүй. Морь уях төрийн хэрэгт оролцсон амжилтыг нь үндэслэн түүнд сумын Алдарт уяач цолыг хүртээсэн бөгөөд 2017 онд төрийн дээд шагнал Алтан гадас одонгоор энгэрээ мялаажээ.

Б.Хастөр