Их биеийн тэнцэл хамгийн чухал нь

Хурдан морийг шинжих олон шинж бий. Монхор хамартай, урт чихтэй, том нүдтэй, бийрэн сүүлтэй, зузаан тууртай, хавирга сүврэг өргөн гэх мэтчилэн ерөнхий 51 шинжээр шинждэг хэмээн сударт бичсэн байдаг шүү дээ. Тэр бүх шинж цогцолсон адуу маш ховор. Ер нь тэрхүү 51 шинж бүрдвэл “хүлэг” болдог юм гэнэ билээ. 51 шинж нь төгс бүрдсэн хүлэг тэр болгон төрөхгүй байлгүй дээ. Би хувьдаа биеийн тэнцлийг илүүд үздэг. Их биеийн тэнцлээс гадна гавал, цээж, бөгсний хайрцаг бас их чухал. 

Их биеийн тэнцэл гэдэг нь:
Их бие шоо дөрвөлжин биш ч гэлээ тэгш өнцөгт хэлбэртэй байхыг их биеийн хайрцаг сайтай гэдэг. Тухайн адуу багавтар биетэй байж болох ч гол нь хайрцаг сайтай байх ёстой. Их биеийн хайрцаг зөв байна уу, үгүй юу гэдгийг би хувьдаа өвчүүний бүдэрхийгээс шонтгор мөрний  товгор дээгүүр дамнуулаад ташаан толгойны үзүүр хүртэл  буюу хамгийн өндөр цэгт хүргэж бариад, сэрвээний хамгийн өндөр цэгээс доош бэрэвхийний дээд үе хүртэл буулган хэмждэг. Энэхүү хоёр хэмжээс хоорондоо тэнцэж байвал их биеийн  хайрцаг сайтай гэж ойлгодог юм. Энэ ганц миний арга биш. Бидний өвөг дээдсээс өвлөгдөж ирсэн уламжлалт Монгол хэмжээс юм. Европ тийшээ арай өөрөөр хэмждэг юм билээ.

Монгол хэмжээсээр хэмжихэд бэрэвхийний дээд үен дээр тэнцдэг адуу бас тийм олон биш. Ихэнх морьд бэрэвхийний үенээс хоёр, гурван хуруу дутдаг. Миний ажигласнаар бэрэвхийний үенээс дээшээ хэмжээстэй байгаа морь уралдахдаа дөрвөн мөчөө савчуулж, олигтой амжилт үзүүлдэггүй. Өөрөөр хэлбэл, суучихаад байдаг юм билээ. Үенээс нэг юм уу, хоёр хуруу доошоо илүү буусан хэмжээстэй адуу унахад сайн боловч хурдлаад шальдаггүй. Ер нь бэрэвхийний үенээс доошоо буусан хэмжээстэй адуу эдэлгээ даахдаа сайн байдаг тул тэр талаар ашиглах нь илүү үр дүнтэй.
Гавлын хайрцаг гэдэг нь: Гавлын хайрцаг тэнцэнэ гэдэг нь магнай, түүш өргөн, хайрцаглахад дөрвөлжин  хэлбэр үүсэхийг хэлж байгаа юм. 
Цээжний хайрцаг гэдэг нь: 
Шонтгор мөр, дал, улаан суга, өвчүүг ерөнхийд нь харахад дөрвөлжин хайрцаг үүсгэнэ.
Бөгсний хайрцаг гэдэг нь: 
Шонтгор өгзөг, ахар сүүлний уг, олон уулзах, ташаан толгой зэргийг араас нь харахад дөрвөлжин хэлбэр үүсгэхийг хэлж байгаа юм. 

"Уяачийн өврийн ном"ноос...