Говь-Алтай аймгийн Баян-Уул сумын Алдарт уяач Хангайхүү: Өөрийн унаган мориор наадна гэдэг сайхан шүү

-Хэдэн оноос эхлэн морь уяж байна вэ?
-Би удмын уяач хүн л дээ. Миний аав Дашбалжир нэгдлийн адуучин явлаа. Хорин хэдэн жил адуутай ноцолдсон доо. Аймгийн алдарт уяач цолтой хүн байсан.  Тиймдээ ч миний хүүхэд нас адуу малтай их ойрхон байлаа. Муу аавыгаа өөд болсноос хойш дүүтэйгээ морь уяад арваад жилийн нүүрийг үзэж байна. Хүүхэд байхдаа аавынхаа уясан морийг унаад Дарвийн 50, 60, 70 жилийн ойд хүрэн морио аман хүзүүдүүлж явлаа. 1986 онд байхаа нэг хар үрээ таваар давхиулж байсан. Энэ мэтээр аав минь уяж, би унаж уралдуулаад л. Одоо эргээд санахад аавтай минь холбоотой сайхан дурсамж бүхэн энд хадгалагдан үлдэж дээ.
-Аав тань хэдэн онд аймгийн алдарт уяач цолыг хүртсэн юм бэ?
-Дэлгэрийн даншиг болдог 1997 онд аав аймгийн алдарт уяач цол хүртэж байсан юм. Тэр жилийн наадмын морьд хоёр тасраад  эхний ирсэнд аавын минь морь ирсэн ч харамсалтай нь тооцоогүй. Аавд маань сумандаа 2, 3 удаа түрүүлсэн нэг халтар морь байлаа. Тэр жил Дэлгэрийн даншигт олон адууг нэг дор машинд ачиж яваад, давааны ар уруу унагаад халтар морио гэмтээчихсэн. Харамсалтай юм болж даншигт ёс болгож ганц тойруулаад л буцаж байлаа. Ер нь аав маань сумандаа л их уралддаг байсан. Аймагт цөөн оролцсон. Аймгийн 60 жилээр шиг санагдаж байна, нэг соёолон маань 9-өөр ирж байлаа. 
Аавын минь унаган адуунууд одоо надад бий. Миний хоёр хээр, аавын халтар бүгд л хөгшин ааваас ирсэн адуунууд. Миний хөгшин аав бас хурдан морь уядаг, хурдан хонгор морьтой Жамбалжав гэж хүн байсан юм.
-Таны хувьд уяаны эрдмийн А үсгийг заасан хүн бол аав тань аж. Аавтайгаа үзсэн наадам бүхэн дурсамж хөврүүлнэ биз?
-1986 онд Дарвид наадахаар нагац ах хүүтэйгээ, би аавтайгаа нутгаасаа гарч билээ. Очоод уралдлаа. Би аман хүзүүдсэн юм. Тэгсэн аав уг нь миний хүрэн морь түрүүлэх байсан юм гээд жаахан урам муутай. Би ч хэнэггүй нөхөр байж дээ. Түрүүний бөөн моринд ирэхэд тоомжиргүй зангаасаа болоод нөгөө морийг түрүүлгэчихсэн. Гэхдээ ямар ч байсан айраг түрүүнд багтсан болохоор чамлах юу байхав. Тэгээд харих юм боллоо. Гэтэл ташуураа хаячихдаг байгаа. Аав “ташуураа хаясан чи дахин морь унаж болохгүй, ташуураа ол” гээд  эрж хайгаад бөөн ажил боллоо. Сар гарахад өнөө ташуур сураггүй. Аргагүйн эрхэнд тэндээ хоноод өглөө юм хумаа янзалж байгаад ташууран дээрээ унтсанаа мэдсэн. Хөөрхий аав минь “чи нээрээ арга алгаа ташуураа хаясан хаяагүйгээ мэдэхгүй. Аль хэдийн гэртээ харьчих байлаа” гэж толгой сэгсрээд замдаа гарсан.
-Тэр наадамд хэдэн насны морь унасан юм бэ?
-Гурван насны морьтой явж, би гурвууланг нь унасан. Тэр жил сумандаа түрүүлж байсан даага Дарвийн наадамд 16-аар ирсэн. Харин шүдлэн таваар, хүрэн морь аман хүзүүдсэн амжилттай, бас их хөгтэй наадаж байлаа шүү дээ.
-Өөрөө бие даан уяад гаргасан амжилтуудаасаа бидэнд сонирхуулаач?
-1997, 98 оноос өөрөө морь уяж байна.  Анх өөрийн хар морио уяж, уяачдын баярт тавьсан  нь түрүүлж магнай хагартлаа баярлаж байлаа. Анх удаа өөрийнхөө нэр дээр морио цоллуулж зогсох сайхан байсан. Бас уясан соёолон маань 10-р ирж байдаа. Анхны түрүү их урам зориг нэмсэн. Аавынхаа үйл хэргийг нэр төртэйгээр үргэлжлүүлэх шиг сайхан юм хаа байхав. Түүнээс хойш том жижиг наадмаас нийлээд 30 гаран айраг түрүү хүртлээ. Ноднин Ховдын Мөст сумын 70 жилийн ойгоор соёолон аман хүзүүлж, хязаалан наймаар ирсэн. Бас Цэцэг сумын “Уурхайн-40 жил”-ийн ойн уралдаанд халтар соёолон аман хүзүү, бүдүүн морь есөөр, хязаалан наймаар орсон. Ховдын Дарвид халтар морь гурваар “Алтайн шигшмэл хурд”-д миний бүдүүн морь-36, соёолон 46-аар ирсэн гээд  амжилт дүүрэн л сууна.
-Та хэдэн онд сумын алдарт уяач цолыг хүртсэн бэ?
-Аймгийн алдарт болоод 2, 3 жил болж байна. Сонирхуулахад аавыгаа ба?хад 16-даа эмнэг сургалтын спортын мастер болж байлаа ш дээ.
-Одоо хүүхдүүд чинь таны уясан морийг уначихаж байна уу?
-Би нэг хүү, хоёр охинтой. Хүү маань одоо 9-тэй. Гурван настайгаасаа л морь унаса?. Дөрөвтэйдээ хоёр морь унаж уралдах юм боллоо. Тэгсэн унтаад болдоггүй. Яг эргэхэд нь машинтай давхиж очоод эргүүлж байлаа. Хааяа ч балчирдана. Гэхдээ би ч гэсэн л 3 настайгаасаа хурдан морь унасан хүн дээ.
-Танд ирсэн хоёр хээр ямар амжилт гаргасан бэ?
-“Макс”-ын наадмаар даагандаа гуравт давхисан. Тэрнээс хойш нэг их уралдаагүй. Ноднин Дарвийн бооцоот уралдаанд түрүүлсэн. Харин Мөстөд аваачиж тавьсан ч хөл нь доголоод болоогүй. Энэ жилээс нэг уралдуулж үзье гэж бодоод л байна. Ер нь манай адуу жаахан бүдүүрч байж амжилт гаргадаг. Манай аав унаган адуугаараа л наадна. Хүнээс морь худалдан авч уралдуулахгүй гэдэг хүн байсан вм. Би ч бас өөрийн унаган адуугаа сайн давхиулчих юмсан гэж боддог. Өөрийн унаган мориор наадна гэдэг сайхан шүү дээ.
-Ярилцсанд баярлалаа.