Чикош буюу мажар ковбой

Уншигч танд бид өмнө нь Латин Америкийн ковбой нарын тухай танилцуулж байсан билээ. Гэхдээ зөвхөн Хойд ба Өмнөд Америкт л ковбойчууд буюу адуучид байдаг гэвэл мэдээж том эндүүрэл болж таарна. Европ, Азид ер нь адуу хаана л үржүүлж байна вэ тэр газар болгонд өөрийн гэсэн ковбойуудтай.
Энэ удаад уншигч таныг унгар буюу мажар ковбой болох чикош нартай танилцуулах гэж байна. Юуны өмнө ковбой гэдэг үхэрчин хүү гэсэн үг бол чикош гэдэг бол харин адуучин хүү гэсэн утгатай ажээ. Чикошууд нь эрт дээр үеэс л адуу, мал маллаж ирсэн хүмүүс. Гэхдээ хоньчид, үхэрчид гээд унгарын бусад малчдаа ялгаатай нь гэвэл өдөр хоног аргацаан баячуудад хөлслөгдөн зарлцагддаг ядуус биш байлаа. Тэд гол төлөв өөрийн гэсэн адуун сүрэгтэй байдаг байсан бөгөөд хөлсөөр мал тууж, хариулж явахдаа дутааж, эсвэл алдвал өөрийн сүргээсээ төлдөг байсан болохоор хотын баячууд найдвартай нь дээр гээд тэднийг хөлсөх ихэд дуртай байжээ.
Чикошууд нь хар эсгийгээр хйисэн дугуй захтай малгай, нутгаасаа хамаараад хөх, эсвэл цагаан өнгийн халхагар өргөн цамц, урт түрийтэй гуталтай, гартаа гурван метр орчим урт ташууртай гээд гадаад үзэмжээрээ орчин үеийн унгарчуудаас эрс ялгарна.
Чикошууд нь олон үндэстний агуу их нүүдлийн үеэр Уралын нуруу, Ижил мөрөн орчмоос нүүдэллэн ирсэн финн угор омгуудаас гаралтай бөгөөд Карпатын нурууг даван ирээд Тиса голын эрэг орчим нэг мөр суурьшжээ. Нум сум гаргууд эзэмшсэн, адуунд гарамгайгаараа алдартай эртний нүүдэлчин өвөг дээдсээсээ орчин үеийн чикоши нар хурдан хүлгээ хайрлах хайр, ярианы зарим онцлог л үлджээ.
Чикоши нарын сургасан адуу нь нохойн суудлаар суухаас эхлээд шаардлагатай үед дуу гаргалгүй хэвтэх, хэдэн цагаар хөдөлгөөнгүй зогсох гээд олон зүйлийг чадна. Яг л монгол түмт хээр талаар давхиж яваад гэнэт морьдоо өндөр өвсөнд хэвтүүлэн нуугаад дайсандаа үзэгдэхгүй болдог байсантай адил аргыг чикоши нар өнөөдрийг хүртэл морьдодоо сургаж байдаг. Тэр бүү хэл чикоши нарын дунд явагддаг баяр ёслолын үеэр морио хэвтүүлэх нь нэг ёсны өвөрмөц уралдаан болон хувирчээ.
Чикоши нарын бас нэг онцлог бол морь унахдаа гол төлөв зайдан унадаг бөгөөд заримдаа дөрөө бүхий тохом сул өлгөн явдаг. Ямар ч татлага байдаггүй. Энэ өвөрмөц эмээлэн тохомоо тэд унгар хэлээр “прикш” гэж нэрлэдэг.
Чикоши нар Хортбажи нэртэй газар жилдээ нэг удаа цуглан морь унах чадвар, сургасан эрдмээ сорьцгоодог. Чикоши нараас бусад малчид энэ уралдаанд сүрэг хонийг хамгийн хурдан хашаанд хаших, ноослох, бух бугуйлдах, тогоруун худгаас 120 литр ус татах. Харин чикоши нар морийг хэвтүүлэх, хар хурдаараа давхиж яваад огцом зогсох, урт ташуураар ташуурдан юм онох гэсэн зүйлээр уралдагцаадаг.
Уралдаан эхлэхэд эврийг мөнгөлсөн бухнуудыг хөөсөн унгар маягийн шуудан, улаач гарч ирнэ. Унгар маягийн буюу чикоши нарын шуудангийн морьд нь таван морьдыг зэрэг залж байдаг. Ингэхдээ урд нь гурав, ард хоёроор хөлөглөсөн таван морьийг арын хоёр дээр нь босч зогсоод жолоодож явах ёстой. Энэ мэдээж амаргүй.
Ингээд тэмцээн эхэлсний дараа хамгийн эхний уралдаанаар оролцогчид нь давхилтан дундаасаа урт ташуураар мөчирд өлгөсөн лонхыг унаж ташуурдаг ёстой. Дараа нь морьдыг хэвтүүлэх уралдаан явна. Дараа нь морин тэрэгтэйгээ саадыг сүлжих уралдаан явна.
Энэ мэтээр бүтэн өдөр тэмцээн уралдаан болоод орой болоход ялагчдад цом, шагнал гардуулснаар мажаар буюу унгар кобвой нар болон чикоши нарын тэмцээн дуусна.